Basın özgürlüğünün 2020 ikinci çeyreğindeki durumuna mercek tutan Medya İzleme Raporu, Gazeteciler Cemiyetinin Avrupa Birliği finansmanıyla yürüttüğü Demokrasi için Medya, Medya için Demokrasi (M4D) Projesi tarafından yayımlandı.

Salgın döneminde gazetecilerin sıkıntılarını değerlendiren rapor, çoğu basın kurumunun sahada görev yapan çalışanlarına yeterli sayı ve kalitede ekipman sağlamadığını, gazetecilerin maaş ve iş yüklerinde azalma, sektördeki işsizlikte ise artma olduğunu gözler önüne serdi. Bunun yanında dezenformasyon, tiraj, abonelik ya da satışa ilişkin sorunlar sebebiyle gelirlerdeki düşüş sonucu yerel basında ortaya çıkan ekonomik krize dikkat çekti.
Rapor Covid-19 salgınının medya sektöründeki etkileri, İnfaz Yasası düzenlemesi, Basın İlan Kurumu (BİK) ve Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) sırasıyla resmî ilan durdurma, idari para ve yayın durdurma cezaları ile basına yönelik gözaltı ve tutuklama kararlarına odaklanıyor. Gazetecilere yönelik yargılama süreçlerini takip eden beş sivil toplum örgütünün istatistiklerini derleyen rapora göre 30 Haziran 2020 itibarıyla 49’u hükümlü ve 43’ü tutuklu olmak üzere toplam en az 92 basın çalışanı cezaevinde bulunuyor.
Raporda ayrıca M4D Projesi’nin gazetecilere yönelik düzenlediği Mesleki Memnuniyet Anketi sonuçları ve üç aylık dönemde yapılan durum değerlendirme toplantılarında basın çalışanlarının dile getirdiği sorun ve öneriler de yer alıyor. Salgın döneminde kurumlarının yeterli sayı ve kalitede ekipman sağladığını belirten gazetecilerin oranı yalnızca %25. Ankete katılan gazetecilerin %41’i salgın döneminde işten çıkarılma, maaş miktarında azalma, iş yükünde azalma nedenlerinden herhangi biri sonucu hak kaybına uğradığını söylüyor. Bunun yanında dezenformasyon, yerel basında ekonomik kriz, abonelik ya da satışa ilişkin sorunlar gazetecilerin salgın döneminde öne çıkardığı başlıkları oluşturuyor.
Rapor, güncel gelişmelerin takibinin yanında medya sahipliği, tiraj, reyting ve internet medyası istatistiklerini araştırmacılar için açık kaynaklardan derliyor. Covid-19 salgınının baş göstermesi sonrası gazete tirajlarında meydana gelen düşüş ve haber reytinglerinin detaylı analizi raporun öne çıkan konularından. Mart ayıyla birlikte %30’a yakın düşüşün gözlemlendiği gazeteciler için bu çeyrekte de durum farklı değil. Tersine dijital mecralarda paylaşım istatistikleri yaygın ve alternatif medya açısından her geçen gün daha da önem kazanıyor. Birçok gazetenin köşe yazarlarına ait yazıların bir günlük paylaşımı neredeyse gazetelerin aylık tirajlarına eşitlenmiş durumda. Sözcü, Yeni Çağ gibi basılı üretimi bulunan gazetelerin yanında Diken, T24, Gazete Duvar gibi internet mecralarının da paylaşım istatistikleri üst sıralarda bulunduğu görülüyor.
Raporun gelecek döneme ait değerlendirme ve önerileri arasında ise gazetecilerin yıpranma payı düzenlemesini içerecek Basın Kanunu ve Sosyal Medya Yasası başlıkları öne çıkıyor. Ekim ayında yürürlüğe girecek Sosyal Medya Yasası’nın olası sonuçları ve Kasım ayına kadar TBMM gündemine gelmesi beklenen Basın Kanunu tasarısının kapsamı medya alanının iki önemli tartışma konusu.
Gazeteciler Cemiyeti’nin iki yıl daha devam edecek M4D Projesi kapsamında medya çoğulculuğuna ve gazetecilerin mesleklerine devam etmesine katkı sağlayacak destekler sunuluyor. Yanı sıra, Cemiyet’in 2014 yılından bu yana basın özgürlüğüne dair gelişmeleri günlük takiple yayımladığı Özgürlük için Basın Projesi raporları ve M4D Projesi üç aylık & yıllık raporlarıyla medya alanında veriye dayalı analizler üretiliyor.

AHMET AYGÜN